दशैंको मुखमै पटक पटक अबरुद्ध जयपृथ्वी राजमार्ग तर खोजिदैन विकल्प

बझाङको लाइफ लाइन मानिएको जयपृथ्वी राजमार्ग पटक पटक अवरुद्ध हुँदै आएको छ। छबिसपाथिभेरा गाउँपालिका-१, बालुवाटार क्षेत्रमा लगातार सुख्खा पहिरो खस्दा यातायात ठप्प हुनुको साथै यात्रुलाई कष्‍टकर र जोखिमपूर्ण यात्रु गर्नुपर्ने बाध्यता छ। यो क्षेत्रमा छ पटक सुख्खा पहिरो खसेको जानकारी प्राप्त भएको छ। लगातार खसिरहेको पहिरोका कारण सडक खुलाउन करिब एकदेखि दुई दिनसम्म लाग्ने गरेको छ, जसले गर्दा स्थानीय र यात्रुहरूलाई ठूलो कठिनाइ भोग्नुपरेको छ। सडक खुले पनि माथिबाट ढुङ्गा खसिरहने क्रम रोकिएको छैन । राम्रोसँग नखुले पनि जोखिम पहिरोमा गाडी पास गराउँदा दुर्घटनाको भय पनि उत्तिकै छ ।

यस्तो अवस्थामा जनताका लागि वैकल्पिक व्यवस्थाका रूपमा तमैल-मालुमेला हुँदै झनाना निस्कने सेती लोकमार्गको प्रयोग गर्न सकिने सुझाव थलारा गाउँपालिका वडा नम्बर ९ का वडाध्यक्ष लोकेन्द्र बिष्टको छ । तर, सम्बन्धित निकाय भने यो वैकल्पिक मार्गको प्रचारप्रसार र व्यवस्थापनमा चासो देखाइरहेको छैन। उनीहरू खसेकै पहिरो पन्छाएर सडक खुलाउने प्रयासमै सीमित देखिन्छन्, जसले गर्दा वैकल्पिक मार्ग प्रयोग गर्ने सम्भावनालाई अझै प्रोत्साहन गरिएको छैन।

नेपालीहरूको महान चाड दशैं नजिकिँदै गर्दा सडक अवरुद्ध हुने समस्या बझाङवासीका लागि झन् ठूलो पीडाको विषय बनेको छ। यस चाडको समयमा मानिसहरू गाउँ फर्कने र परिवारसँग समय बिताउने आशामा हुन्छन्। तर, सडक अवरुद्ध हुँदा उनीहरूको यात्रा झन् कठिन र जोखिमपूर्ण बन्ने गरेको छ। बालबालिका, वृद्धवृद्धा, बिरामी र आपतकालीन सेवाका गाडीहरू सबैभन्दा बढी प्रभावित हुने गर्छन्।

 "हरेक पटक वर्षा हुने बित्तिकै यो राजमार्ग बन्द हुन्छ। हामीले सडक खुल्ने प्रतीक्षामा बस्नुपर्छ। सरकारले खसेको पहिरो हटाएर मात्र समाधान खोज्छ, तर दीर्घकालीन उपाय अपनाउँदैन ।," जयपृथ्वी नगरपालिका वडा नम्बर २ का अभिषेक जोशीले गुनासो गरे। उनका अनुसार पहिरोको समस्या हरेक वर्ष दोहोरिने भएकाले वैकल्पिक मार्गहरूलाई पनि व्यवस्थित गरिनुपर्छ।

समाधान के हुनसक्छ?

यस समस्याको समाधानका लागि दीर्घकालीन योजना आवश्यक छ। पहिरो प्रभावित क्षेत्रमा ग्याबिओन पर्खालहरू निर्माण, सुरक्षित जलनिकास प्रणालीको विकास, र स्थायी पहिरो नियन्त्रणका उपायहरू लागू गर्नुपर्ने देखिन्छ। साथै, वैकल्पिक मार्गहरूको मर्मत सम्भार र प्रवर्द्धन गरी स्थानीय जनतालाई समयमै जानकारी दिनु आवश्यक छ।

बझाङको यातायात व्यवस्थापनलाई सुधार गर्न सरकार, स्थानीय निकाय र जनताको साझा प्रयास आवश्यक छ। जयपृथ्वी राजमार्गलाई सुरक्षित र सञ्चालन योग्य बनाउनु भनेको स्थानीय जीवनको गन्तव्य मात्र होइन, सम्पूर्ण क्षेत्रको विकासको आधारस्तम्भ पनि हो। वैकल्पिक मार्गको रूपमा रहेको तमैल-मालुमेला हुँदै झनाना निस्कने सेती लोकमार्गको अवस्था पनि राम्रो छैन। यो मार्ग अव्यवस्थित, साँघुरो, र अधिकांश स्थानमा कच्ची भएकाले सहज यात्रा सम्भव छैन। नियमित मर्मत सम्भार नहुँदा र ठाउँठाउँमा खाल्डाखुल्डी परेकाले यस मार्गमा यात्रा गर्न चुनौतीपूर्ण छ। विशेष गरी वर्षायाममा सडक झन् जोखिमपूर्ण हुन्छ, र साना गाडीहरूलाई यात्रा गर्न कठिनाइ हुने गरेको छ।

तत्कालका लागि यस मार्गको उपयोग गर्न सकिने भए पनि नियमित रुपमा सवारी आवागमन सुनिश्चित गर्न सक्ने अवस्थामा छैन। सम्बन्धित निकायहरूले यस वैकल्पिक मार्गको मर्मत र सुधारमा चासो नदिँदा यात्रुहरूले पहिरो पन्छिएर मुख्य राजमार्ग खुल्न पर्खनु पर्ने बाध्यता रहन्छ।

यदि यो मार्गको मर्मत र सुधारमा ध्यान दिइएमा, जयपृथ्वी राजमार्ग अवरुद्ध हुँदा वैकल्पिक रूपमा सहज यात्रा गर्न सकिने सम्भावना छ। अहिलेको अवस्थामा भने यो मार्गलाई वैकल्पिक समाधानका रूपमा मात्र सीमित रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। 

पहिरो रोक्न र यसको प्रभावलाई न्यून गर्न विभिन्न उपाय अपनाउन सकिन्छ।  जयपृथ्वी राजमार्ग अन्तर्गत देउरादेखि चैनपुरसम्मै सेती नदी किनारै किनार भएकाले कमजोर भुधरातल रहेको विज्ञहरु बताउँछन् । यस सडक खण्डमा पहिरोको समस्या बारम्बार देखिने भएकोले, दीर्घकालीन र प्रभावकारी समाधानहरू आवश्यक छन्। यहाँ केही उपायहरू प्रस्तुत गरिएको छ:

१. ग्याबिओन पर्खाल निर्माण

पहिरो प्रभावित क्षेत्रमा ग्याबिओन पर्खालहरू (तार जालीमा भरिएको ढुङ्गा) निर्माण गर्न सकिन्छ। यसले माटो र ढुङ्गाको ढल्कन नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छ र पहिरोको जोखिमलाई कम गर्न सक्छ। कमजोर जमिनको क्षेत्रमा यो प्रभावकारी हुने गरेको छ।

२. भू-संरक्षण र वृक्षारोपण

पहिरो रोक्न भू-संरक्षणका कार्यक्रमहरू लागू गर्नुपर्छ। बोटबिरुवा र घाँसले जमिनलाई बाँधेर राख्न मद्दत गर्छ, जसले माटोको ढल्कन कम गर्छ। पहिरो जोखिम भएका क्षेत्रमा वृक्षारोपण, बाँझो जमिनको पुनः वनस्पतिकरण, र घाँसे मैदानहरू विकास गर्ने कार्यक्रम सञ्चालन गर्न सकिन्छ।

३. ड्रेनेज (जलनिकास) प्रणालीको सुधार

खराब जलनिकास प्रणालीले पानी जम्न र माटोको ढल्कनको सम्भावना बढाउँछ। सडक किनारामा उपयुक्त जलनिकास नालीहरू निर्माण गरी, पानीलाई व्यवस्थित रूपमा बगाउने व्यवस्था गर्नुपर्छ। यसले पहिरोको जोखिमलाई कम गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।

४. बायोइन्जिनियरिङ प्रविधि

बायोइन्जिनियरिङ विधि अन्तर्गत भू-संरक्षणका लागि जैविक सामग्रीको प्रयोग गरिन्छ। यसमा माटोको स्थिरता बढाउनको लागि जरा, बाँस, र रुखका हाँगाहरूको प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसले प्राकृतिक रूपमा जमिनलाई बाँधेर राख्न मद्दत गर्छ।

५. सुरक्षात्मक पर्खाल (रेटेइनिङ वाल) निर्माण

अति जोखिमयुक्त क्षेत्रमा ठूला र बलिया सुरक्षात्मक पर्खाल (रेटेइनिङ वाल) निर्माण गर्न सकिन्छ। यसले पहाडको जमिनलाई स्थिर राख्न सहयोग गर्छ र पहिरोको जोखिमलाई घटाउँछ।

६. नियमित अनुगमन र पूर्वसावधानी

पहिरो हुने सम्भावना भएका क्षेत्रमा नियमित रूपमा अनुगमन र सर्वेक्षण गर्नुपर्छ। जोखिमको पहिचान गरी आवश्यक सावधानी अपनाएर सडकको स्तरोन्नति गर्न सकिन्छ। पहिरो पूर्व चेतावनी प्रणालीको विकास र प्रभावकारी प्रयोगले पनि क्षति कम गर्न सक्छ।

७. स्थानीय समुदायको सहभागिता

स्थानीय समुदायलाई पहिरो रोकथामका उपायहरूमा सहभागी गराउनुपर्छ। उनीहरूलाई पहिरोको सम्भावित संकेतहरू, सुरक्षित ठाउँहरू र आपतकालीन उपायहरूको बारेमा जानकारी दिनु जरुरी छ।

यी उपायहरूको संयोजनले मात्र दीर्घकालीन समाधान दिन सक्छ। प्रभावकारी पहिरो रोकथामका लागि सरकार, स्थानीय निकाय, र समुदायको साझेदारी महत्त्वपूर्ण छ।